Hoe begin je als freelancer?

De stap zetten naar freelancer kan een grote drempel vormen. Als freelancer heb je niet één maar meerdere klanten en opdrachtgevers. Vaak spring je van de ene opdracht naar de andere. De onzekerheid over een vast inkomen is dan ook groter dan dat je als zelfstandig kunstenaar werkt voor een vaste opdrachtgever.

Als je als kunstenaar je portfolio uitbouwt en de eerste opdrachtgevers verzamelt, moet je nadenken over hoe je jezelf wil laten uitbetalen. In dit artikel vind je een overzicht van alle manieren om je uit te laten betalen voor een opdracht.

Hoe bouw je je portfolio uit?

Als kunstenaar is het uiteraard belangrijk je werk aan een breed publiek bekend te maken. Dat kan je doen aan de hand van een sterk online portfolio. Je bouwt een eigen website en toont daar je eigen werken.

Maar ook sociale media zijn een belangrijke plek om je werk te promoten. Speel daarom ook in op de verschillende nieuwe sociale mediakanalen, want die evolueren jaar na jaar. Heel wat artiesten promoten hun werk op Instagram, maar ook TikTok wordt vaak gebruikt om je werken te exposeren.

Creëer ook steeds nieuw werk, evalueer en vernieuw je portfolio tijdig. Je kan bijvoorbeeld creaties maken voor fictieve opdrachtgevers (bv. illustraties bij een fictief artikel) om je stijl te tonen en je portfolio te vullen. Op die manier trek je nieuwe opdrachtgevers aan.

Hoe vind je en overtuig je opdrachtgevers?

Eenmaal je portfolio is uitgebouwd, kan je het bezorgen aan belangrijke opdrachtgevers uit je kunstsegment. Soms zijn dat art directors van magazines of kranten of galeriehouders. Maak een lijst met de belangrijkste stakeholders en plaats hun contactgegevens erbij. Mail en promoot je eigen werk jaarlijks of tweejaarlijks door hen een persoonlijke mail of drukwerk te versturen met je meest recente werk. Als ze een nieuwe freelancer nodig hebben, is de kans groter dat ze aan jou zullen denken bij het uitdelen van de opdracht.

Hoe ga je om met opdrachtgevers?

Als je een briefing voor een opdracht opgestuurd krijgt, lees die dan steeds zorgvuldig door. Stel genoeg vragen bij aanvang, zo is er minder kans op misverstanden bij het uitvoeren van de opdracht. Koppel bij het opstellen van een offerte je werkwijze helder terug. Vertel de opdrachtgever hoe je te werk gaat, welke stijl je passend ziet, hoeveel correctierondes je meegerekend hebt en vraag hen uitdrukkelijk om je offerte goed te keuren. Indien er misverstanden zijn en de opdrachtgever de opdracht wil stilleggen, sta je toch sterk genoeg in je schoenen om je gepresteerde uren te factureren. Als freelancer is het belangrijk je stijl en manier van werken duidelijk te communiceren: hetzij op je website, social media of in offertes. Op die manier wordt de juiste opdracht aan de juiste freelancer gematched. Probeer hoe dan ook steeds je eigen stijl en core business te bewaken bij het uitvoeren van een opdracht.

De balans bewaren tussen je werk in opdracht en je eigen vrije werk blijft een moeilijke oefening. Enerzijds is het belangrijk genoeg inkomsten binnen te halen en van de kunst te leven. Anderzijds wil je als creatieve freelancer ook je stijl bewaren en het maken in die sector. Daarom behoud je best wat tijd om je werk te evalueren en om vrij werk te maken waar je ongedwongen creatief kan zijn. Stap bijvoorbeeld in een collectief en ga in contact met andere creatieve freelancers, neem deel aan netwerkmomenten of vraag feedback aan ervaren freelancers in je vakgebied.

Hoe bepaal je je prijs en hoe bouw je die op?

Binnen elke deelsector in de creatieve sector zijn er gangbare uurtarieven die mee evolueren doorheen de jaren. Je uurtarief bouwt mee op doorheen de jaren of wordt bepaald door vaste kosten. Het is natuurlijk belangrijk dat je er op het einde van de rit een gangbaar loon aan overhoudt en dat is in het begin van je freelance-carrière niet altijd evident.

Haal je jouw eerste opdrachten binnen? Probeer een inschatting te maken van hoe lang je zal werken aan de opdracht. Reken daar ook de tijd bij om een opdrachtbriefing door te nemen of om af te spreken met een klant. Vermenigvuldig deze ingeschatte uren met een uurtarief. Hou rekening met correcties of feedback waardoor je langer kan werken dan voorzien. Deze prijs vermeld je op een offerte. Daarbij verduidelijk je steeds je voorwaarden, zoals het aantal correctierondes die voorzien zijn.

Om zeker te zijn dat je niet meer uren presteert dan je betaald wordt, noteer je best je gepresteerde uren in een overzichtstabel. Noteer de specificaties van de opdracht en eventuele extra correctierondes. Op die manier kan je na een tijd je gepresteerde uren evalueren en eventueel je uurtarief herzien. Het is natuurlijk normaal dat je ervaring moet uitbouwen en je in het begin van je carrière meer tijd zal nodig hebben om een opdracht tot een goed einde te brengen. Die ervaring moet natuurlijk ook wel betaald worden. Als starter zijn je prijzen lager dan als ervaren rot in het vak.

Meestal spreek je vooraf met de opdrachtgever een bepaalde fee af op basis van je ingeschatte uren en vermeld je dat zo op je offerte. Het is ook mogelijk om uurtje-factuurtje te werken, werken in regie. Dan kent de opdrachtgever je uurtarief en presteer je per uur. Dit is een werkwijze die vaak wordt toegepast bij extra correctierondes. Al weten de meeste opdrachtgevers graag vooraf hoeveel het hen gaat kosten. In regie werken is dus niet altijd interessant, niet voor de opdrachtgever en niet voor de freelancer. Als freelancer weet je niet zeker of de opdrachtgever je totale factuur zal willen betalen aangezien ze op voorhand geen eindbedrag kennen en als opdrachtgever weet je niet waar je aan toe bent.

Trek je stoute schoenen aan en informeer anderen hoeveel zij per uur aanrekenen. Niet evident want de meeste freelancers geven niet graag hun prijzen prijs. Al zou het de creatieve sector wel helpen indien we hierover transparant zijn. Er zijn namelijk heel wat collega’s die onder de marktprijzen gaan en bij het vergelijken van offertes de opdrachten binnen halen. Vergelijk je corebusiness met hen en zoek gelijkgezinde freelancers. Op die manier kan je het best vergelijken. Ga dan ook niet onder de marktprijzen van de sector.

Geef opdrachtgevers steeds mee voor welke kanalen ze je werk mogen gebruiken. Je prijs is dan ook bepaald op basis van het aantal kanalen en van welke grootteorde ze zijn. Je zal namelijk een licentie geven op jouw auteursrechten. Het is belangrijk dat je goed aangeeft welke auteursrechten je overdraagt en voor welke periode dit is. Meer daarover lees je hier terug.

Tot slot heeft Flanders DC de handige tool Prijs in-zicht ontwikkeld om je kosten in kaart te brengen en zo te bepalen welke uurprijs voor jou van toepassing kan zijn.

Vanaf wanneer zet je de stap naar freelancer in hoofdberoep?

Ben je al enige tijd aan het werk als freelancer en merk je dat je inkomsten in stijgende lijn zijn? Dan kan je de stap wagen naar freelancer in hoofdberoep. Ook dat kan als zelfstandige of met een SBK. Het is in ieder geval belangrijk dat je hiervoor je inkomsten controleert en overlegt met je boekhouder of SBK. Ga na hoeveel bruto inkomsten je binnenhaalt per kwartaal en vergelijk met voorgaande kwartalen. Idealiter kan je enkele jaren vergelijken. Indien de inkomsten in stijgende lijn zijn en je mogelijkheden ziet voor extra inkomsten als je meer tijd zou werken als freelancer, kan je de stap wagen. Vraag dan zeker na welke extra kosten hierbij komen kijken.

Als ik dat had geweten…

In het begin van je carrière als freelancer zal je vast de vraag krijgen om gratis werk te presteren in ruil voor exposure. Wees je ervan bewust dat dit weinig tot geen nieuwe opdrachten zal opleveren. Vaak zijn opdrachtgevers die gratis werk vragen, geen duurzame contacten. Ze gebruiken jonge freelancers voor prestaties en hebben geen budget om ze te betalen.

Ook grote instanties durven open calls uitschrijven om jong talent aan te trekken. Deze onbetaalde wedstrijden zijn niet positief voor de creatieve sector. Ze geven aan dat creativiteit niet betaald hoeft te worden. Je schrijft ook geen prijskamp uit om de ‘beste loodgieter’ uit de streek aan te trekken. Net zoals een goede aannemer, moet een creatieve freelancer ook steeds betaald worden. Al is het een lagere prijs voor een starter, er moet iets tegenover staan. Laat je hier dus zeker niet mee in.

Behoud daarnaast steeds het overzicht van waar je werk gebruikt mag worden. Opdrachtgevers betalen je werk voor bepaalde kanalen en die moeten beperkt blijven. Plaats dan ook een jaartal op het gebruik van je werk. Dit gebruik van je auteursrechten draag je over met een contract. Laat dit nalezen door een jurist. Zo vermijd je misverstanden.