Wat is het portretrecht?

Portretrecht is het recht om te bepalen hoe je portret wordt gebruikt en gepubliceerd. Het geeft je de controle over hoe en wanneer je (herkenbaar) in beeld gebracht mag worden en stelt je in staat te bepalen of je wel of niet in verband wil worden gebracht met bepaalde producten, kunstwerken of merken. Je zal met andere woorden toestemming nodig hebben van de geportretteerde om een kunstwerk te reproduceren of publiek mee te delen.

Het portretrecht blijft gelden tijdens het leven van de geportretteerde en (via de erfgenamen) tot 20 jaar na hun overlijden.

Wanneer is er sprake van portretrecht?

Er is sprake van portretrecht als een persoon herkenbaar in beeld is gebracht of geïdentificeerd kan worden. Dit kan op verschillende manieren worden vastgesteld, bijvoorbeeld door het gezicht duidelijk herkenbaar weer te geven, maar ook door een naam, adres... te gebruiken. Het portretrecht gaat meestal over fotografisch en audiovisueel werk, maar is ook van toepassing als het portret in een andere vorm is weergegeven, zoals in een schilderij of een tekening.

Wat zijn de regels voor het gebruik van portretten in kunstwerken?

Toestemming: In principe heb je toestemming nodig van de persoon in kwestie om zijn of haar portret te mogen gebruiken. Wanneer een model poseert, is die toestemming meestal impliciet, maar dat wil niet zeggen dat je het zomaar overal mag gebruiken. Om zeker te zijn, vraag je best steeds schriftelijke toestemming aan degene die je afbeeldt. Voor minderjarigen is de toestemming van één van de ouders of voogd noodzakelijk. Bij overledenen wordt de toestemming door de erfgenamen gegeven.

Publieke figuren: Voor publieke figuren (bv. politiekers, mediafiguren, beroepssporters …) wordt verondersteld dat hun portret mag genomen en gepubliceerd worden, als dit verband houdt met hun publieke activiteiten in het kader van verslaggeving rond actualiteit en het recht op informatie voor het publiek.

Auteursrecht: Het auteursrecht op een kunstwerk kan conflicteren met het portretrecht. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer de kunstenaar toestemming geeft om het portret te gebruiken, terwijl de geportretteerde persoon dit anders ziet. Belangrijk om te onthouden is dat portretrecht en auteursrecht twee onderscheiden rechten zijn.

Als kunstenaar moet je bewust omgaan met het portretrecht. Door vooraf toestemming te vragen aan de geportretteerde en deze afspraken schriftelijk vast te leggen, kan je voorkomen dat er achteraf problemen ontstaan. Op de site van Cultuurloket vind je een voorbeelddocument om de overdracht van het portretrecht vast te leggen.

Mocht er toch sprake zijn van een conflict, dan kan een belangenafweging worden gemaakt om te bepalen in hoeverre het portretrecht kan worden beperkt.