Het auteursrecht biedt de maker de exclusieve gebruiksrechten op zijn of haar werk. Dat betekent dat elk gebruik van een werk onderworpen is aan de voorafgaande toestemming van de maker (of degene die het auteursrecht op het werk controleert). Dat geldt niet alleen voor het letterlijk kopiëren van het werk, maar ook voor het bewerken of aanpassen ervan. Stel, je gebruikt een deel van een foto om een collage te maken, dan ben je een beschermd werk aan het aanpassen waarvoor je de toestemming nodig hebt.

Die toestemming kan ook gepaard gaan met betaling van een vergoeding. Dat kan een vast bedrag zijn, een percentage van de verkoopprijs, enkel voor online gebruik of enkel voor print. Al deze dingen spreek je onderling af en zet je ook op papier. Zo kunnen er zich geen misverstanden voordoen in de toekomst.

Welke uitzonderingen zijn er?

Zo voorziet de wet de mogelijkheid een werk zonder toestemming van de auteur te parodiëren. Onder parodie wordt verstaan de nabootsing van een werk met evenwel ook duidelijke verschillen en waarbij er een humoristische of spottende ondertoon is. Om toegelaten te zijn mag de parodie geen afbreuk doen aan de normale exploitatie van het oorspronkelijk werk, bijvoorbeeld door verwarring te stichten, en mag de parodie geen louter commercieel oogmerk hebben.

Een andere uitzondering op het auteursrecht is het citaatrecht. Dit houdt in dat je delen van auteursrechtelijk beschermd werk (beeldend werk kan integraal geciteerd) mag gebruiken om te o.m. te recenseren, te becommentariëren of ter illustratie van een wetenschappelijk betoog. Het citaat mag enkel uit werken die openbaar zijn gemaakt, volgens de eerlijke beroepsgebruiken en mits je daarbij de bron vermeldt samen met de aanduiding van de naam van de auteur.

Als je een werk enkel en alleen kopieert of bewerkt voor privégebruik (thuis of in je atelier), heb je daar geen toestemming voor nodig. Dit recht geldt enkel voor natuurlijke personen en niet voor verenigingen of bedrijven. Uiteraard is elk commercieel oogmerk uitgesloten.

De vrijheid van panorama geeft je de toestemming om gebouwen of beeldende kunst, die zich permanent op openbare plaatsen bevinden, te reproduceren en publiek mee te delen. Dat geldt alleen als deze reproductie of mededeling het geen afbreuk doet aan de normale exploitatie van het oorspronkelijk werk..

Als kunstenaar kan je ook gebruikmaken van werken waarvan het auteursrecht is verlopen, omdat de maker meer dan 70 jaar geleden overleden is. Deze werken vallen onder het publiek domein en mogen zonder toestemming worden gebruikt en bewerkt.

Werken waarop je je wil baseren kunnen geëxploiteerd worden onder onder een creative commons licentie. Dergelijke licenties houden in dat de voorwaarden voor gebruik van deze werken aanzienlijk soepeler zijn. Vaak is voor gebruik van deze werken geen voorafgaande toestemming nodig. Lees toch altijd aandachtig de voorwaarden na, want in sommige gevallen zal de licentie beperkingen bevatten, bv. voor wijzigingen of voor commercieel gebruik.

Als je als kunstenaar gebruik wil maken van auteursrechtelijk beschermd werk, is het dus belangrijk om te weten wat wel en niet is toegestaan. Ingeval van twijfel is het raadzaam om vooraf toestemming te vragen aan de maker of rechthebbende van het werk dat je wil gebruiken. Zo voorkom je eventuele juridische problemen en respecteer je de rechten van de maker van het oorspronkelijke werk.